Definicja z Kodeksu Cywilnego jest następująca:
Przez umowę agencyjną przyjmujący zlecenie (agent) zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia, za wynagrodzeniem, przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania ich w jego imieniu.
Na co dzień stykamy się z wykonywaniem wielu usług w modelu agencyjnym, takich jak pośrednictwo handlowe (sprzedaż polis ubezpieczeniowych, sprzedaż maszyn i urządzeń, sprzedaż usług, sprzedaż produktów finansowych etc.)
Agent może jedynie pozyskiwać klientów dla swojego zleceniodawcy lub też zawierać umowy w jego imieniu, jeżeli otrzymał stosowne upoważnienie. Cechą istotną jest stałość takiego pośredniczenia – a zatem jednorazowe transakcje handlowe nie będą uznane za świadczone w ramach umowy agencyjnej.
Umowa agencyjna może zostać zawarta w dowolnej formie, a więc również ustnie lub w sposób dorozumiany – poprzez wykonywanie przez strony umowy obowiązków odpowiadających treścią umowie agencyjnej, mimo braku pisemnej umowy.
Podstawowe obowiązki agenta
- stałe pośredniczenie przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie czyli podejmowanie działań, takich jak pozyskanie klienta, udział w spotkaniach z potencjalnymi przyszłymi klientami, pozyskiwanie i przekazywanie zleceniodawcy informacji, co preferencji klientów, prowadzenie działań marketingowych,
- albo także zawieranie takich umów w imieniu dającego zlecenie na podstawie otrzymanego pełnomocnictwa – w tym negocjowanie umowy i jej zawarcie w imieniu dającego zlecenie;
- zachowanie obowiązku lojalności wobec dającego zlecenie (relacja między agentem a dającym zlecenie opiera się na wzajemnym zaufaniu)
PRAWA AGENTA
- WYNAGRODZENIE
Strony umowy mogą określić w niej rodzaj i wysokość wynagrodzenia. Typowym wynagrodzeniem agenta jest prowizja.
Jeżeli sposób wynagrodzenia nie został w umowie określony, agentowi należy się prowizja. Prowizją jest wynagrodzenie, którego wysokość zależy od liczby lub wartości zawartych umów.
Przykładowo, strony mogą ustalić, iż agent otrzyma prowizję w wysokości 20% ceny sprzedaży towaru, który dzięki jego staraniom zostanie sprzedany.
Jeżeli wysokość prowizji nie została w umowie określona, nie znaczy to, że agent nie otrzyma wynagrodzenia. W takim wypadku prowizja należy się w wysokości zwyczajowo przyjętej w stosunkach danego rodzaju, w miejscu działalności prowadzonej przez agenta, a w razie niemożności ustalenia prowizji w ten sposób, agentowi należy się prowizja w odpowiedniej wysokości, uwzględniającej wszystkie okoliczności bezpośrednio związane z wykonaniem zleconych mu czynności.
Prowizja należna jest od:
- umów zawartych w czasie trwania umowy agencyjnej, jeżeli do ich zawarcia doszło w wyniku jego działalności lub jeżeli zostały one zawarte z klientami pozyskanymi przez agenta poprzednio dla umów tego samego rodzaju.
- od umowy zawartej po rozwiązaniu umowy agencyjnej, jeżeli propozycję zawarcia umowy dający zlecenie lub agent otrzymał od klienta przed rozwiązaniem umowy agencyjnej
- od umowy zawartej po rozwiązaniu umowy agencyjnej, jeżeli do jej zawarcia doszło w przeważającej mierze w wyniku jego działalności w okresie trwania umowy agencyjnej, a zarazem w rozsądnym czasie od jej rozwiązania.
Agent może domagać się udostępnienia informacji potrzebnych do ustalenia, czy wysokość należnej mu prowizji została prawidłowo obliczona, w szczególności może domagać się wyciągów z ksiąg handlowych dającego zlecenie albo żądać, aby wgląd i wyciąg z tych ksiąg został zapewniony biegłemu rewidentowi wybranemu przez strony.
2) PROWIZJA DEL CREDERE (OPCJONALNA)
W umowie agencyjnej zawartej w formie pisemnej można zastrzec, że agent za odrębnym wynagrodzeniem (prowizja del credere), w uzgodnionym zakresie, odpowiada za wykonanie zobowiązania przez klienta. Agent odpowiada za niewykonanie oraz za nienależyte wykonanie zobowiązania przez klienta agenta. Celem jest przeniesienie na agenta, za dodatkowym wynagrodzeniem, ryzyka związanego z zawarciem przez dającego zlecenie umowy z pozyskanym przez agenta klientem.
3) ŚWIADCZENIE WYRÓWNAWCZE
Po rozwiązaniu umowy agencyjnej agent może żądać od dającego zlecenie świadczenia wyrównawczego, jeżeli:
- w czasie trwania umowy agencyjnej pozyskał nowych klientów lub doprowadził do istotnego wzrostu obrotów z dotychczasowymi klientami,
- a dający zlecenie czerpie nadal znaczne korzyści z umów z tymi klientami.
Roszczenie to przysługuje agentowi, jeżeli, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności, a zwłaszcza utratę przez agenta prowizji od umów zawartych przez dającego zlecenie z tymi klientami, przemawiają za tym względy słuszności.
Wysokość świadczenia ustalają albo strony umowy polubownie, albo w razie sporu – sąd. Przy czym maksymalna wysokość świadczenia nie może przekroczyć wysokości wynagrodzenia agenta za jeden rok, obliczonego na podstawie średniego rocznego wynagrodzenia uzyskanego w okresie ostatnich pięciu lat. Jeżeli umowa agencyjna trwała krócej niż pięć lat, wynagrodzenie to oblicza się z uwzględnieniem średniej
z całego okresu jej trwania.
Możliwość dochodzenia roszczenia o świadczenie wyrównawcze zależy od zgłoszenia przez agenta lub jego spadkobierców odpowiedniego żądania wobec dającego zlecenie przed upływem roku od rozwiązania umowy.
Świadczenie wyrównawcze nie przysługuje agentowi, jeżeli:
1) dający zlecenie wypowiedział umowę na skutek okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi agent, usprawiedliwiających wypowiedzenie umowy bez zachowania terminów wypowiedzenia;
2) agent wypowiedział umowę, chyba że wypowiedzenie jest uzasadnione okolicznościami, za które odpowiada dający zlecenie, albo jest usprawiedliwione wiekiem, ułomnością lub chorobą agenta, a względy słuszności nie pozwalają domagać się od niego dalszego wykonywania czynności agenta;
3) agent za zgodą dającego zlecenie przeniósł na inną osobę swoje prawa i obowiązki wynikające z umowy.
4) ZWROT WYDATKÓW
W braku odmiennego postanowienia umowy agent może domagać się zwrotu wydatków związanych z wykonaniem zlecenia:
- ile były uzasadnione
- o ile ich wysokość przekracza zwykłą w danych stosunkach miarę
- PRAWO DO ZABEZPIECZENIA ROSZCZENIA O ZAPŁATĘ WYNAGRODZENIA
I ZWROT WYDATKÓW
Dla zabezpieczenia roszczenia o wynagrodzenie oraz o zwrot wydatków i zaliczek udzielonych dającemu zlecenie agentowi przysługuje:
- ustawowe prawo zastawu
- i papierach wartościowych dającego zlecenie,
otrzymanych w związku z umową agencyjną, dopóki:
- przedmioty te znajdują się u niego lub osoby, która je dzierży w jego imieniu,
- albo dopóki może nimi rozporządzać za pomocą dokumentów.
- PRAWO DO ŻĄDANIA POTWIERDZENIA WARUNKÓW UMOWY NA PIŚMIE
Agent może żądać od dającego zlecenie pisemnego potwierdzenia treści umowy oraz postanowień ją zmieniających lub uzupełniających. Zrzeczenie się tego uprawnienia jest nieważne.
