Definicja z Kodeksu Cywilnego jest następująca:

Przez umowę agencyjną przyjmujący zlecenie (agent) zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia, za wynagrodzeniem, przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania ich w jego imieniu.

Na co dzień stykamy się z wykonywaniem wielu usług w modelu agencyjnym, takich jak pośrednictwo handlowe (sprzedaż polis ubezpieczeniowych, sprzedaż maszyn i urządzeń, sprzedaż usług, sprzedaż produktów finansowych etc.)

Agent może jedynie pozyskiwać klientów dla swojego zleceniodawcy lub też zawierać umowy w jego imieniu, jeżeli otrzymał stosowne upoważnienie. Cechą istotną jest stałość takiego pośredniczenia – a zatem jednorazowe transakcje handlowe nie będą uznane za świadczone w ramach umowy agencyjnej.

Umowa agencyjna może zostać zawarta w dowolnej formie, a więc również ustnie lub w sposób dorozumiany – poprzez wykonywanie przez strony umowy obowiązków odpowiadających treścią umowie agencyjnej, mimo braku pisemnej umowy.

 Podstawowe obowiązki agenta

• stałe pośredniczenie przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie czyli podejmowanie działań, takich jak pozyskanie klienta, udział w spotkaniach z potencjalnymi przyszłymi klientami, pozyskiwanie i przekazywanie zleceniodawcy informacji, co preferencji klientów, prowadzenie działań marketingowych,
• albo także zawieranie takich umów w imieniu dającego zlecenie na podstawie otrzymanego pełnomocnictwa – w tym negocjowanie umowy i jej zawarcie w imieniu dającego zlecenie;
• zachowanie obowiązku lojalności wobec dającego zlecenie (relacja między agentem a dającym zlecenie opiera się na wzajemnym zaufaniu)

PRAWA AGENTA

1. WYNAGRODZENIE

Strony umowy mogą określić w niej rodzaj i wysokość wynagrodzenia. Typowym wynagrodzeniem agenta jest prowizja.

Jeżeli sposób wynagrodzenia nie został w umowie określony, agentowi należy się prowizja. Prowizją jest wynagrodzenie, którego wysokość zależy od liczby lub wartości zawartych umów.

Przykładowo, strony mogą ustalić, iż agent otrzyma prowizję w wysokości 20% ceny sprzedaży towaru, który dzięki jego staraniom zostanie sprzedany.

Jeżeli wysokość prowizji nie została w umowie określona, nie znaczy to, że agent nie otrzyma wynagrodzenia. W takim wypadku prowizja należy się w wysokości zwyczajowo przyjętej w stosunkach danego rodzaju, w miejscu działalności prowadzonej przez agenta, a w razie niemożności ustalenia prowizji w ten sposób, agentowi należy się prowizja w odpowiedniej wysokości, uwzględniającej wszystkie okoliczności bezpośrednio związane z wykonaniem zleconych mu czynności.

Prowizja należna jest od:

• umów zawartych w czasie trwania umowy agencyjnej, jeżeli do ich zawarcia doszło w wyniku jego działalności lub jeżeli zostały one zawarte z klientami pozyskanymi przez agenta poprzednio dla umów tego samego rodzaju.
• od umowy zawartej po rozwiązaniu umowy agencyjnej, jeżeli propozycję zawarcia umowy dający zlecenie lub agent otrzymał od klienta przed rozwiązaniem umowy agencyjnej
• od umowy zawartej po rozwiązaniu umowy agencyjnej, jeżeli do jej zawarcia doszło w przeważającej mierze w wyniku jego działalności w okresie trwania umowy agencyjnej, a zarazem w rozsądnym czasie od jej rozwiązania.

Agent może domagać się udostępnienia informacji potrzebnych do ustalenia, czy wysokość należnej mu prowizji została prawidłowo obliczona, w szczególności może domagać się wyciągów z ksiąg handlowych dającego zlecenie albo żądać, aby wgląd i wyciąg z tych ksiąg został zapewniony biegłemu rewidentowi wybranemu przez strony.

2) PROWIZJA DEL CREDERE (OPCJONALNA)

W umowie agencyjnej zawartej w formie pisemnej można zastrzec, że agent za odrębnym wynagrodzeniem (prowizja del credere), w uzgodnionym zakresie, odpowiada za wykonanie zobowiązania przez klienta. Agent odpowiada za niewykonanie oraz za nienależyte wykonanie zobowiązania przez klienta agenta. Celem jest przeniesienie na agenta, za dodatkowym wynagrodzeniem, ryzyka związanego z zawarciem przez dającego zlecenie umowy z pozyskanym przez agenta klientem.

3) ŚWIADCZENIE WYRÓWNAWCZE

Po rozwiązaniu umowy agencyjnej agent może żądać od dającego zlecenie świadczenia wyrównawczego, jeżeli:

• w czasie trwania umowy agencyjnej pozyskał nowych klientów lub doprowadził do istotnego wzrostu obrotów z dotychczasowymi klientami,
• a dający zlecenie czerpie nadal znaczne korzyści z umów z tymi klientami.

Roszczenie to przysługuje agentowi, jeżeli, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności, a zwłaszcza utratę przez agenta prowizji od umów zawartych przez dającego zlecenie z tymi klientami, przemawiają za tym względy słuszności.

Wysokość świadczenia ustalają albo strony umowy polubownie, albo w razie sporu – sąd. Przy czym maksymalna wysokość świadczenia nie może przekroczyć wysokości wynagrodzenia agenta za jeden rok, obliczonego na podstawie średniego rocznego wynagrodzenia uzyskanego w okresie ostatnich pięciu lat. Jeżeli umowa agencyjna trwała krócej niż pięć lat, wynagrodzenie to oblicza się z uwzględnieniem średniej
z całego okresu jej trwania.

Możliwość dochodzenia roszczenia o świadczenie wyrównawcze zależy od zgłoszenia przez agenta lub jego spadkobierców odpowiedniego żądania wobec dającego zlecenie przed upływem roku od rozwiązania umowy.

Świadczenie wyrównawcze nie przysługuje agentowi, jeżeli:

1) dający zlecenie wypowiedział umowę na skutek okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi agent, usprawiedliwiających wypowiedzenie umowy bez zachowania terminów wypowiedzenia;

2) agent wypowiedział umowę, chyba że wypowiedzenie jest uzasadnione okolicznościami, za które odpowiada dający zlecenie, albo jest usprawiedliwione wiekiem, ułomnością lub chorobą agenta, a względy słuszności nie pozwalają domagać się od niego dalszego wykonywania czynności agenta;

3) agent za zgodą dającego zlecenie przeniósł na inną osobę swoje prawa i obowiązki wynikające z umowy.

4) ZWROT WYDATKÓW

W braku odmiennego postanowienia umowy agent może domagać się zwrotu wydatków związanych z wykonaniem zlecenia:

• ile były uzasadnione
• o ile ich wysokość przekracza zwykłą w danych stosunkach miarę

5. PRAWO DO ZABEZPIECZENIA ROSZCZENIA O ZAPŁATĘ WYNAGRODZENIA
   I ZWROT WYDATKÓW

Dla zabezpieczenia roszczenia o wynagrodzenie oraz o zwrot wydatków i zaliczek udzielonych dającemu zlecenie agentowi przysługuje:

• ustawowe prawo zastawu
  • na rzeczach
  • i papierach wartościowych dającego zlecenie,

otrzymanych w związku z umową agencyjną, dopóki:

• przedmioty te znajdują się u niego lub osoby, która je dzierży w jego imieniu,
• albo dopóki może nimi rozporządzać za pomocą dokumentów.

6. PRAWO DO ŻĄDANIA POTWIERDZENIA WARUNKÓW UMOWY NA PIŚMIE

Agent może żądać od dającego zlecenie pisemnego potwierdzenia treści umowy oraz postanowień ją zmieniających lub uzupełniających. Zrzeczenie się tego uprawnienia jest nieważne.